GVB 244, Remise Havenstraat, 192x
Foto: Archief Tim Castricum

Home > Tram > Electrische tram > Serie > Serie 6 (236-300)

Gemeentevervoerbedrijf Amsterdam - Serie 236-300

Serie:
236-300
Type: Elektrisch Motorrijtuig
Bouwjaar: 1913
Fabrikant wagenbak: Werkspoor, Amsterdam
Elektrische uitrusting:
Allgemeine Elektrizitäts Gesellschaft(AEG),
Berlin(Deutschland)
Motortype: AEG - U 140 c
Motorvermogen: 2x 36 pk(= 26,5 kW)
Lengte:
9400 mm(zonder stootbeugels)
Lengte:
9700 mm(met stootbeugels)
Lengte Wagenbak:
5200 mm(zonder balkons)
Lengte balkons:
2100 mm
Breedte:
2136 mm
Hoogte:
3175 mm
Radstand:
2750 mm
Wieldiameter:
820 mm
Passagiersindeling:
20-24




In juni, juli, augustus resp. november 1913 werden bij de Gemeentetram 4 nieuwe tramlijnen in gebruik genomen, tw. de lijnen 17, 15, 16 resp. 18. Hiervoor was nieuwe materieel nodig, zodat een serie van 65 motorrijtuigen werd besteld, waarvan de levering in juni 1913 van start ging en nog net in 1913 werd afgerond. Het betroffen motorrijtuigen voorzien van grote balkons met achterin een aparte in- en uitgang, hetgeen de wagens al gauw de bijnaam "grootbordeswagens" meegaf. Na een nalevering van 70 gelijke wagens in 1918/19, waarvan een deel ook een AEG-installatie bezat, werden ze ook wel de lage AEG-ers genoemd.
Het aantal zitplaatsen was vastgesteld op 20 personen, verdeeld over 2 langsbanken. Daarnaast was op elk balkon plaats voor
12 staande passagiers, hetgeen de wagens een totaalcapaciteit gaf aan 44 passagiers. De wagens werden bediend middels 2 sleepring schakelkasten met 11 rij- en 6 remstellingen en 2 motoren van het fabrikaat A.E.G.

Midden juni 1913 startte de aflevering van de eerste 10 wagens. De wagens 236-239 werden afgeleverd per dekschuit aan de remise Brouwersgracht, waarna alle overige wagens via een hulpspoor bij de Czaar Peterstraat op het Amsterdamse tramnet werden overgeheveld.

Begin juli 1913 volgden de wagens 246-255, waarna op 7, 8 en 9 augustus 1913 de wagens 256-265 werden geleverd(waarvan de 256 in ieder geval op 07-08-1913). Tussen 10 en 12-09-1913 volgden de volgende 10 wagens, de 266-275. Op 01-11-1913 de wagens 276-285 en eind november de wagens 286-290. Tenslotte volgden eind december de 291-295 en op 30-12-1913 de laatste 5 rijtuigen, de
296-300.

Op 29-06-1915 botste een tramstel met open bijwagen van lijn 5, aangevoerd door de 292, op het Damrak(40 meter voor de halte Oudebrugsteeg) met grote snelheid achterop een tramstel van lijn 4, waarbij forse schade ontstond. De wagens werden weer hersteld.

Doordat de wagens een grote capaciteit hadden, die zelfs na enkele jaren middels het toestaan van 6 staanplaatsen in de wagen werd uitgebreid tot 20-30, werden zij in het begin van hun loopbaan op allerlei zware lijnen ingezet, waarbij zij op lijn 10 tot 1924 zelfs dagelijks met 2 bijwagens werden ingezet.

Rond 1920 kregen de wagens een zitzadel voor de bestuurder aangebracht, die door de bestuurder naar believen kon worden ingehaakt in een beugel aan een paal.

In 1926 werd de truck van motorwagen 237 voorzien van aspotpeckhambeugels.

In de periode 1931-1938 werden alle wagens grijs/blauw geschilderd i.p.v. het tot dan toe gebruikelijke donkerblauw met bruine biezen en latten.

In 1933 werd een stel A.E.G/U140 motoren door Smit zodanig gewijzigd, dat het motorvermogen van 36 pk werd opgevoerd naar 62,5 pk en vervolgens werden die motoren in motorwagen 264 gemonteerd. Deze verjongingskuur werd niet voortgezet. In november 1934 werd de 264 weer in de oude staat teruggebracht.

In 1933 had de 258 op lijn 8 een zware aanrijding, waarbij hij zware schade opliep en één van de balkons vrijwel geheel vernield was.
Het herstellen van de wagen was een langdurige klus. Hierbij werd de wagen als eerste tevens voorzien van een gewijzigd interieur.
De langsbanken werden herbruikt en in dwarsopstelling geplaatst in de wagenbak. In dwarsbankopstelling had de wagen nu 18 zitplaatsen, 14 staanplaatsen in de wagen en 12 staanplaatsen op elk balkon, waardoor de capaciteit was toegenomen tot 56, verdeeld dus 18-38.
De kosten van deze verbouwing waren fl. 460,- per wagen. In oktober 1934 kwam de 258 gereed.
Vervolgens werd door de directeur aan het College van B&W op 17-10-1934 een verzoek gedaan om de trams overeenkomstig te mogen ombouwen. Twee dagen later werd dit goedgekeurd, zodat in 1935 de gehele serie overeenkomstig werd omgebouwd.

Op 07-01-1935 werd de 258 tevens voorzien van een proefverwarming.

Nadat de weerstanden van bijna 100 motorwagens in het ongerede waren geraakt door aantasting van het overtollige (gemeentelijke) pekelwater bij het intreden van de plotselinge dooi op 05-02-1940 werden de weerstanden bij alle motorwagens naar het dak van de wagens verhuisd om herhaling te voorkomen.

In 1943 verloren verschillende wagens door wegzakkende rails hun baanschuivers. Door houtgebrek werden aansluitend alle overige baanschuivers verwijderd. Na de oorlog keerden de baanschuivers niet meer terug aan de wagens.

Wegens elektriciteitsgebrek tijdens de tweede wereldoorlog werd op 09-10-1944 de tramdienst in Amsterdam geheel gestaakt. Om het vervoer in Duitsland bij de trambedrijven aldaar rijdende te houden besloot de Duitse bezettingsmacht dat o.a. Nederland volgens "das Reichsleistungsgesetz" 20% van haar rollend materieel moest afstaan aan die voornoemde in nood verkerende Duitse trambedrijven. Dit hield in, dat van de 65 wagens(reeks 236-300) er 13 moesten worden ingeleverd. In totaal werden er 14 gevorderd(1 stuks ter compensatie voor een Union-wagen). De wagens 247, 268, 274, 281, 283-286, 291 en 294-298 werden per trein getransporteerd vanaf het terrein aan de Plantage Doklaan(achter Artis) en gingen op weg naar Düsseldorf, Frankfurt am Main en Offenbach.
Vanaf 9 december 1944 begonnen aan de Plantage Doklaan de voorbereidingen voor de transporten per treinwagon naar Duitsland. Twee dagen later werd bijwagen 688 daar als schaftlokaal geplaatst en begon het opladen van de eerste trams. De lijst die was samengesteld bestond oorspronkelijk uit de wagens 281-286, 288, 291 en de 294-298. In de uiteindelijke vordering zijn nog enkele wagens dus geruild. De motorwagens 282 en 288 werden vervangen door de 247, 268 en 274, zodat het totaal van 14 lage AEG-ers ontstond. Van deze serie werden op 13, 14, 16, 18, 20, 22, 23 en 27-12-1944 de eerste 11 wagens uit deze reeks 236-300 op treinwagons geladen. Dit betrof de wagens 247, 268, 281, 283, 285, 291 en 294-298. Op 21-12-1944 is het treindeel met de 283, 297, 285 en 291 vertrokken, waarna op 05-01-1945 de trein met de wagens 295, 247, 268, 294 en 296 is vertrokken. De 298 en 281 zijn ergens eind december 1944 vertrokken. Op 10-01-1944 is uiteindelijk een trein met 38 tramwagens vanaf het NS-raccordement in Amsterdam daadwerkelijk richting Duitsland afgereisd. Op 24-01-1945 werd vervolgens de 284 opgeladen en een dag later de 274. Als laatste werd tenslotte de 286 op 09-02-1945 opgeladen. De 283, 285, 291 en 297 waren bestemd voor de Bremer Strassenbahn A.G. te Bremen, maar kwamen uiteindelijk in Frankfurt am Main(3 stuks) en Offenbach(de 297) terecht. Deze werden dus uiteindelijk op 10-01-1945 daadwerkelijk per trein naar Duitsland gestuurd. De wagens 274 en 285 gingen op 25-01-1945 per trein naar de Strassenbahn der Stadt des Deutschen Handwerks in Frankfurt am Main. De wagens 247, 268 en 294-296 gingen eveneens volgens afspraak naar het juiste bedrijf en vertrokken op 10-01-1945 per trein naar de Rheinische Bahngesellschaft A.G. in Düsseldorf. Op diezelfde dag, 10-01-1945, vertrokken de 281 en 298 per trein richting de Duisburger Strassenbahn A.G. in Duisburg, maar kwamen uiteindelijk terecht in Frankfurt am Main resp. Offenbach. In de nacht van 24 op 25 januari is de trein met 7 tramwagens niet vertrokken en teruggestuurd, omdat de geladen tramwagens niet goed waren vastgezet en dit volgens de Duitse bezetters over moest worden gedaan. Hierbij waren ook de wagens 274 en 284 betrokken. Vanwege de zware sneeuwval, die op 18 januari was ingetreden, werden geen nieuwe wagens naar de Doklaan getransporteerd, zodat de Doklaan per 25 januari even leeg was. Pas op 30 januari konden weer tramwagens naar de Plantage Doklaan worden vervoerd. Er moesten toen nog 25 motorwagens en 1 bijwagen(het schaftlokaal 688) worden vervoerd, die alle t/m 13 februari naar de Doklaan gingen. Opvallend is het feit dat de beste motorwagens van het wagenpark het laatst op transport werden gesteld. Hoogstwaarschijnlijk hoopte men op een wonder, nl. dat het Duitse Rijk spoedig ineen zou storten, zodat bij een stopzetting van de transporten in ieder geval de beste wagens nog aanwezig zouden zijn. Helaas duurde het nog tot mei 1945 eer Duitsland capituleerde. Van deze serie werd op 09-02-1945 nog de 286 opgeladen en aansluitend weggevoerd. Geen van de Amsterdamse gevorderde trams heeft tijdens de oorlogsperiode in Duitsland gereden. Het merendeel kwam in zwaar beschadigde Duitse tramremises terecht en enkele niet verder dan het spoorwegemplacement. Na de oorlog hebben wel meerdere Amsterdamse trams dienstgedaan bij de Duitse trambedrijven.

Na de oorlog werd de tramdienst in fases hervat en met behulp van de geallieerden werd een speurtocht op touw gezet om de gevorderde exemplaren terug te halen. In de periode 13-04 t/m 27-01-1947 kwamen alle wagens terug, waarbij enkelen fors beschadigd bleken te zijn geraakt bij de oorlogshandelingen in Duitsland. Van rijtuig 296 kwam alleen het onderstel, zelfs zonder motoren, terug, zodat deze wagen als verloren beschouwd mocht worden. De overige wagens kwamen na herstel(sommige hadden tijdens de oorlogshandelingen en daarna flinke tot zware schade opgelopen) allen weer terug in dienst in de periode 1946/1948.
In 1947 werden de restanten van de 296 gesloopt.

In de eerste jaren na de oorlog werden door glasgebrek nog bij vele wagens de ruiten vervangen door bordpapieren(deels gedeeltelijk) ramen. Men was door enige aldus uitgeruste bijwagens, die zo vanuit de Heimat waren teruggekeerd, op dit idee gebracht. Bij voorkeur werden de beide middenruiten dichtgespijkerd, met een minuscuul kijkgaatje; de overige ramen dienden vrij te blijven om de conducteur uitzicht te geven op het in- en uitstappen. Zo uitgerust reden de ????.

In de jaren 1948 - 19     werden de dubbele dwarsbanken(de tweepersoons bank met gemeenschappelijke rugsteun) doormidden gezaagd, zodat er een grotere ruimte ontstond om het toenemende passagiersaanbod op te vangen en ten bate van een betere doorloop. De capaciteit werd daardoor met 2 zitplaatsen verminderd en met 4 staanplaatsen uitgebreid, waardoor het totaal aantal nu 16-42, ofwel 58 plaatsen werd.

In de jaren 1949-1951 werden van 50 motorwagens de motoren(U140) gewijzigd, waarbij een tweeslags ankerwikkeling i.p.v. een drieslags wikkeling werd toegepast. Bovendien werden de glijlagers door rollagers vervangen en de tandwieloverbrenging werd gewijzigd van 17:78 in 12:81. De behandelde wagens betroffen: 236-241, 243-248, 250-254, 259, 260, 263, 265, 267-274, 276-287, 289-295, 297 en 298. Hierbij verloor de 237 in 1950 zijn afwijkende aspotpeckhambeugels.

In de periode najaar 1949 t/m de zomer van 1950 werden de eerste wagens buiten dienst gesteld. Dit betrof de 264(die al na augustus 1947 niet meer reed), de 247(november 1949), de 242, 261 en 300(in januari/februari) én de 249, 275 en 255, die in mei/juli aan de kant gingen. De buiten dienst-stellingsdata zijn bij benadering aan de hand van netlijsten samengesteld. In de praktijk kan zo'n wagen nadien toch nog een sporadische keer in dienst zijn geweest.

Op 06-09-1950 ontspoorde in de boog van de Bakkerstraat naar de Amstel tramstel 263+750 van lijn 4 en reed rechtdoor over de kaderand, waarbij de 263 met zijn voorbalkon in het water van de Amstel kwam te hangen. De achterzijde bleef op de kaderand hangen. Met behulp van de brandweer werd de wagen weer op het droge geholpen en na herstel kwam hij weer terug in dienst.

Buiten de reguliere inzetten waren in 1951 en 1952 enkele uitzonderlijke inzetten bij deze serie uitgevoerd. Zo reden op 29-07-1951 tramstellen type 236+716 op lijn 1(Stadionplein-Stationsplein v.v.) en lijn 2(Hoofddorpplein-Stationsplein v.v.). Op 22-05-1952 reden als extra diensten tramstellen i.p.v. losse wagens op lijn 11, waarbij de reeks 236 zowel bijwagens uit de reeks 716 als 881 aan de haak had.

Ook in 1951/1953 gingen een aantal wagens uit dienst. Dit betrof de wagens 258(januari 1951), 299(februari 1952), 256(april 1953), 244(mei 1953), 241(september 1953) en 294(november 1953). De buiten dienst-stellingsdata zijn bij benadering aan de hand van netlijsten samengesteld. In de praktijk kan zo'n wagen nadien toch nog een sporadische keer in dienst zijn geweest.

Op 30-01-1954 had potwagen 254(ingetuigd als lijn 4) op de Nieuwe Zijds Voorburgwal een zware botsing met een vrachtauto van een expeditiebedrijf, waarbij de tram zware schade opliep. De tram werd terzijde gesteld voor sloop.

Op 16-04-1954 kreeg de 237 van lijn 13 een remweigering en botste in de Raadhuisstraat/Westermarkt achterop NZH-Metallurgique-motorrijtuig A10 van de lokaaldienst naar Sloterdijk. Beiden werden hierbij fors beschadigd, met name het voorbalkon van de 237 zwaar werd beschadigd. De 237 werd terzijde gesteld voor sloop.

In de zomer van 1954 werd de 279 bij een aanrijding in de remise zwaar beschadigd en ging terzijde voor sloop.

Motorrijtuig 290 liep in 1954 zware schade op en werd hiermee eveneens terzijde gesteld voor sloop.

In 1954 werden meerdere wagens buiten dienst gesteld. De buiten dienst-stellingsdata zijn bij benadering aan de hand van netlijsten samengesteld. In de praktijk kan zo'n wagen nadien toch nog een sporadische keer in dienst zijn geweest. De volgende wagens gingen buiten dienst: in januari: 254(na aanrijding, zie hierboven); in februari: 239; in maart: 260, 280, 285, 290(met schade), 291; in april: 240, 262; in mei: 274, 279(met schade). In juni vervolgens de wagens 243, 247, 253, 266, 267, 269, 271, 282-284, 286 en 293.
Op 13-06-1954 was er nog een grote voetbalwedstrijd in het Olympisch Stadion, waarbij diverse tramstellen uit deze vloot werden ingezet. Hierbij reden op lijn 6 de motorwagens 269, 271, 282 en 293; op lijn 23 de motorwagens 243, 247, 253, 266, 267 en 283 én op lijn 13 reed de 283, 284 en 286; vermoedelijk was dit het laatste of vrijwel laatste optreden van die wagens.

In augustus en september 1954 werden 14 wagens gesloopt, zodat de 200-den nog met 50 exemplaren vertegenwoordigd was. De wagens 237, 242, 254-257, 261, 262, 264, 275, 279, 290, 299 en 300 werden gesloopt. Hiervan waren de 237, 254, 279 en 290 zwaar beschadigd door botsingen. Voor de sloop werd een aantal trucks gewisseld. In eerste instantie werden de gewijzigde trucks van de 271 met de 288 gewisseld. Hierna vonden truckwissels plaats tussen slooptrams en rijdende wagens, tw.: 249-279; 254-258; 237-266; 271(truck 288)-290 en 288(truck 271)-256, zodat na afloop de 271 en 288 verder reden met de trucks van resp. de 290 en 256 en de wagen 256 en 290 gesloopt werden met de trucks van resp. 271 en 288. Deze truck- en motorenruil was nodig om de 50 resterende wagens alle te voorzien van een truck met de gewijzigde motoren. Van de gesloopte exemplaren werden de 262, 275 en 299 nog tot het eind gebruikt als trekkracht voor de pekelaanhangers, kindertrams, "huisjestrams"(ten behoeve van het halen en brengen van de conducteurshuisjes bij de eindpunten van lijn 1 en 24 bij het stadion) etc. Hierbij werd dus de 290 gesloopt met een truck met gewijzigde motoren en bleef de 284 als enige met ongewijzigde motoren in dienst.

Hierna werd besloten om 25 wagens om te bouwen tot eenrichtingstrams. Hiertoe werd de schakelkast op het achterbalkon verwijderd, evenals de treeplanken aan de linker zijde. Op het voorbalkon werd een nieuwe Siemens-snelschakelkast geplaatst, afkomstig van één van de "grote blauwen"(uit 1935 met 22 rij- en 15 remstellingen), en de elektrische installatie, vooral het remgedeelte, werd grondig verbeterd. Het aantal staanplaatsen op het achterbalkon werd van 12 op 15 gebracht, zodat de totale capaciteit 61 plaatsen(16-45) werd. In mei 1954 verscheen de 246 als eerste eenrichtingstram in dienst op lijn 13. Hierna werden de 236, 238, 245, 248, 250-252, 263, 265, 268, 270, 272, 273, 276-278, 281, 287-289, 292, 295, 297 en 298 behandeld.
Medio 1955 kwam de ombouw gereed.

De opheffing van lijn 11 als tramlijn op 26-05-1955 had tot gevolg dat de resterende 25 tweerichtingstrams 239-241, 243, 244, 247, 249, 253, 258-260, 266, 267, 269, 271, 274, 280, 282-286, 291, 293 en 294 gesloopt konden worden. Voor de sloop werden de trucks van de 276 en 287 gewisseld met de sloopkandidaten 284 resp. 243. Van de bovengenoemde wagens stonden de 249, 258 en 288 reeds lange tijd terzijde in de remise Nieuwe Achtergracht. De 288 werd zelfs éénrichting en kwam op 12-04-1955 weer als zodanig in dienst op lijn 13. De rest reed in principe van 03 t/m 06-11-1954 op lijn 11 als tweerichtingstrams als gevolg van een inkorting tot de Schreierstoren. Hierbij kwamen wagens als 249 en 258, die al jaren terzijde stonden, weer in dienst. Het gevolg was dat de bestuurders zeer ontstemd waren, omdat die na elke rit hun handen moesten ontdoen van de vettige aanslag op de gangkruk en handrem. Hierna verdwenen alle 25 wagens langzaam van het toneel. In februari 1955 waren vanuit de remise Havenstraat de 271, 284-286 en 291 én vanuit de remise Nieuwe Achtergracht de 235, 249 en 269 nog in dienst als trekkracht voor de pekelaanhangers. Half maart waren nog rijvaardig de Havenstraters 284, 286 en 291, de Lekstraters 244, 266, 267 en 293 en in de CW de 260. De rest stond aan de Nieuwe Achtergracht buiten dienst. In de week van 17-04-1955 gingen de 244, 266, 267, 284, 286 en 293 naar de remise Nieuwe Achtergracht. Tussen 18 en 31-05-1955 verdwenen de 240, 243, 244, 247, 253, 258-260, 267, 271, 274, 280, 282-284, 291 en 294. Tussen 1 en 9 juni: de 239, 241, 249, 269, 285 en 286 en tot slot op 15 juni de 266 en 293 naar de sloper. Hierbij werd dus ook de laatste wagen, de 284, met ongewijzigde motoren uit het bestand verwijderd.

In 1955 werden uit de bovengenoemde reeks van 25 stuks nog 4 stuks tot éénrichtingwagen omgebouwd: 297(periode 08 tot 14-01), 248(periode 29-01 tot 05-02), 288(12-04) en als laatste de 236 in mei. Alle overige 21 wagens waren dus reeds in 1954 omgebouwd.

In augustus 1955 liepen de 270 en 281 bij aanrijdingen flinke botsschade op. De 281 kwam op 03-12-1955 na herstel weer in dienst. Ook de 270 werd weer hersteld en keerde terug in de dienst.

Op 21-03-1956 werd de 297 van lijn 13 bij een aanrijding zwaar beschadigd. Na herstel keerde hij weer terug in de dienst.

Op 22-11-1956 werd de 248 als eerste vernummerd tot 1248. Om doublures met nieuw aan te schaffen busmaterieel te voorkomen was besloten de resterende lage AEG-ers om te nummeren d.m.v. de plaatsing van een 1 voor het nummer. De overige 24 200-den werden in november/december 1956 voorzien van een 1 voor het nummer. Op 03-11-1956 waren alle rijdende exemplaren op lijn 13 vernummerd. Op dat moment waren niet rijdend: 252, 270, 276, 289 en 298.

Eind juni 1957 stonden in de remise Lekstraat buiten dienst de wagens 1251, 1263, 1272, 1277, 1281 en 1289. In de loop van het jaar keerden de wagens alle weer terug in de dienst, waarvan de 1263 zelfs al vrij vlot.

Op 17-08-1957 veroorzaakten hevige slagregens kortsluiting onder de 1292 van lijn 13 op de Hoofdweg, De hierbij ontstane brand zorgde voor forse schade. De wagen werd weer hersteld.

Ook in 1957 ging de revisie aan de wagens gewoon door. Als laatste dat jaar verliet de 1297 op 06-11-1957 de CW na een grote revisie.

Op 10-10-1957 werd de 1246 zwaar beschadigd bij een aanrijding. Na herstel kwam hij op 23-12-1957 weer in dienst.

Op 30-12-1957 stonden in de remise Lekstraat buiten dienst: 1248, 1251, 1252, 1272, 1278, 1289 en 1297, waaruit volgt dat 3 wagens weer in de dienst waren teruggekeerd(1263, 1277 en 1281) en 4 wagens uit de dienst waren gehaald(1248, 1252, 1278 en 1297).

Op 02-01-1958 werd de juist herstelde 1246 van lijn 13 bij een aanrijding in de Raadhuisstraat, waarbij de tram achterop een oplegger botste, zeer zwaar beschadigd. Na controle werd de wagen terzijde gesteld voor sloop en werd later in de remise Nieuwe Achtergracht opgeslagen.

Op 13-06-1958 kwam de 1265 in dienst met de truck van de 369, na zijn revisie.

Met de inzet van de 1200-den was het zwaar gesteld. Ze reden op lijn 13 en half augustus waren de 1236, 1263, 1265, 1268, 1270, 1272, 1273, 1276, 1281, 1287-1289, 1292, 1295 en 1298 inzetbaar. De 1238, 1245, 1246 en 1250 stonden in de Lekstraat en de 1248, 1251 en 1278 in de Havenstraat buiten dienst. Ook de 1252, 1277 en 1297 reden niet.

Op 17-10-1958 reed de 1238 een dienst op lijn 5!

Ook in 1958 werden wagens nog groots gereviseerd, tw.: in februari: 1277, 1287; in juni: 1265; in oktober: 1245(stond bd); in december: 1238 en tot slot in januari 1959 de 1289.

De op 01-12-1958 geschilderde 1250 werd al spoedig weer ingezet, echter op lijn 5!

Begin 1959 verhuisden de meeste 1200-den van lijn 13 naar lijn 7 door de inzet van drieassers op lijn 13S.

Op 13-01-1959 werden nog 17 lage AEG-ers ingezet op de lijnen 7 en 13. De 1250 reed op lijn 5 en de 1263, 1281 en 1298 stonden in de remise Havenstraat op reserve. De 1268 stond al maanden op non-actief en de 1238 en 1289 waren in revisie.

Op 21-01-1959 kregen de 1238 en 1289 de trucks van de 385 resp. 384.

Op 27-01-1959 kwam na maanden ook de 1268 weer in dienst.

Op 11-02-1959 werd de 1246 in de CW onttakeld voor sloop.

In de loop van 1959 werd door de komst van nieuw geleed materieel de inzet van de 1200-den gereduceerd tot lijn 7 en een enkeling op lijn 13, hetgeen lang niet elke dag plaatsvond.

Van 28 t/m 30-09-1959 werd de 1246 gesloopt. Bij het slopen werd aan één zijde het balkon verwijderd, waarna de rest op een vrachtauto naar een sloperij in Weesp ging.

Op 05-10-1959 ging de 1281 naar de remise Lekstraat en op 16-10-1959 de overtollige wagens 1248, 1251, 1272, 1281, 1288, 1292, 1297 en 1298. In de Havenstraat reden toen nog de 1236, 1238, 1245, 1252, 1263, 1265, 1270, 1273, 1276-1278, 1287, 1289 en 1295.

De komst van de nieuwe gelede reeks 602-634 betekende het einde van de 1200-den. Op lijn 7 reden op 11-11-1959 nog de 1236, 1238, 1245, 1252, 1276, 1277 en 1289. De rest stond op reserve.

Op 28-11-1959 ging de 1276 terzijde vanuit de Havenstraat naar de Nieuwe Achtergracht en de 1265, 1270, 1278 en 1295 werden buiten dienst in de Lekstraat opgeslagen.

Op 11-12-1959 werden de 1277 en 1289 terzijde gezet in de Lekstraat, waardoor er nog 7 wagens voor lijn 7 beschikbaar waren(1236, 1238, 1245, 1252, 1263, 1273, 1287), waarvan er nog dagelijks 4 tot 5 stuks reden.

Op 17-12-1959 reden alle 7 stellen nog op lijn 7, waaronder de 1273, die al bijna een jaar op non-actief had gestaan.

Op 21-12-1959 ging de 1245 buiten dienst naar de remise Lekstraat.

Op 27-12-1959 werd door de NVBS, een hobbyistenvereniging, een excursie georganiseerd, waarbij ook de lus om het Centraal Station, van lijn 22 die tot 1944 reed, werd bereden. Niet lang daarna verdween de lus van het tramnet. De deelnemers waren de nieuwe gelede 604(ingefilmd als lijn 6) en het af te voeren stel 1236+848(als lijn 23).

Op 01-01-1960 waren nog rijvaardig de 1236, 1238, 1252, 1263, 1273 en 1287. Op 08-01-1960 reden ze voor het eerst weer op lijn 7. Op 15-01-1960 reed de 1238 op lijn 13.

Tot 04-02-1960 reden ze nog, tot maximaal 4 stellen, op lijn 7, waarna ze buiten dienst gingen.

Op 05-02-1960 kwam de 1245 terug naar de Havenstraat en reed op 10-02-1960 op lijn 7.

Van 19 t/m 28-02-1960 reed de 1250 met de truck van de 856 als reclametram ten bate van een autotentoonstelling.
Vanaf 03-03-1960 reed dit stel weer als reclametram voor de film Petticoat in het City-Theater.

Op 10 en 18-03-1960 reed voor het eerst na 10 februari weer een 1200. De 1238 reed als extra dienst op lijn 7. Dit was tevens de laatste keer dat een 1200 in de personendienst reed.

Op 25-03-1960 werd gestart met het slopen van een aantal 1200-den in de remise Nieuwe Achtergracht. De sloop gebeurde per
2 dagen. De ene dag werden beide balkons van de bak gesloopt, waarna de volgende dag de wagens werden afgevoerd naar een sloper in Weesp. Tot 30-03-1960 verdwenen de 1292, 1297, 1276, 1251, 1265, 1270 resp. 1295. Op dat moment werd de CW-rangeerwagen 1268 vervangen door de 1298. Op 1 april gingen de 1271 en 1281 naar de sloper. In de week tot 9 april werd deze sloopactie afgerond met de 1278, 1288 en 1268.

Op 21-04-1960 beëindigde de 1298 zijn rangeertaak in de CW en ging buiten dienst.

Van 25-04 t/m 05-05-1960 werd de tweede sloopactie gestart. Tot en met 30 april sneuvelden de 1245, 1250, 1298, 1289, 1252, 1277. Begin mei volgden de 1238 en 1263. Verder sneuvelden in deze aktie de 1248, 1273 en 1287, zodat alleen de 1236 overbleef, die buiten dienst ging en opgeslagen werd voor eventuele museale doeleinden.

In hun gehele loopbaan hebben de "grootbordes" wagens op vrijwel alle tramlijnen dienst gedaan. Hieronder volgt een overzicht van hun inzet met de bijbehorende periode en trajecten(hierbij de aanvulling dat voor de oorlog de inzet op de lijnen de reeks 236-300 als de 321-390 kan betreffen en vanaf 1945 de specifieke inzet van de reeks 236-300 is aangegeven):
    - Lijn 2 (Koninginneweg - Stationsplein v.v.):
                    Van september 1913 tot augustus 1914 reden losse 236-ers op de sneldiensten(via de Rozengracht) van lijn 2. Tussen de
                    spitsuren vonden die onderdak in de remise Brouwersgracht.
    - Lijn 3 (Mauritskade - Stationsplein v.v.(t/m 1925); Javaplein - Stationsplein v.v.(1925-1929); Javaplein -
                    Frederik Hendrikplantsoen v.v.(1929-1940); Van Swindenstraat - Frederik Hendrikplantsoen v.v.(1940-1942);
                    Krugerplein - Frederik Hendrikplantsoen v.v.(1942-1944); Station Muiderpoort - Frederik Hendrikplantsoen v.v.
                    (1945-1951); Station Muiderpoort - Zoutkeetsgracht v.v.(vanaf 1951):
                    In de periode juli/september 1913 kwamen de nieuwe 236-ers op lijn 3 terecht in de basisdienst, met de Stoeltjeswagens en
                    Typewagens als aanhangers. De ombouw van de Stoeltjeswagens tot motorwagens betekende vanaf april 1914 een
                    verschuiving, waarbij de motorwagens in de basisdienst met typewagens reden en in de aanvullende diensten met grote ex-
                    paardentramrijtuigen. Vanaf december 1914 werden ze met boldakkers in de basisdienst ingezet en in de aanvullende
                    diensten nog steeds met grote paardentramaanhangers. Vanaf 1917 reden de grootbordestramstellen de gehele dienst op
                    lijn 3. In december 1931 kwamen de grootbordessers in de aanvullende diensten terecht, met de reeks 701 en 901 aan de
                    haak. In september 1932 verdwenen ze weer van lijn 3.
                    Van april 1934 tot januari 1935 reden weer grootbordes-tramstellen in de aanvullende diensten. Ook tussen 30 juli en
                    december 1942 waren deze combinaties hier aan te treffen. Vanaf september 1943 tot de oologsstillegging op 09-10-1944
                    was dit wederom het geval.
                    De tramlijn werd op 30 juli 1945 herindienst gesteld. Vanaf oktober 1945 verschenen ze in de aanvullende diensten en een
                    maand later ook in de basisdienst. In april 1946 verdwenen ze weer van lijn 3, om in september/november 1946 hier weer
                    tijdelijk basisdiensten te verzorgen. Af en toe werd daarna wel eens een stel als aanvulling ingezet in de winter van 1946/47.
                    Hetzelfde gebeurde ook in de winter van 1947/48, waarna ze in principe niet meer op lijn 3 te vinden waren.
    - Lijn 4 (Amsteldijk- De Ruyterkade v.v.(t/m 1916); Trompenburgstraat - De Ruyterkade v.v.(1916-1921); Trompenburgstraat
                    - Stationsplein v.v.(1921-1939); Rivierenlaan - Stationsplein v.v.(1939-1943); Westerscheldeplein (= Europaplein) -
                    Stationsplein v.v.(vanaf 1948):
                    Vanaf december 1913 verschenen de stellen 236+301(Stoeltjeswagens) op lijn 4, maar de ombouw van de Stoeltjeswagens
                    tot motorwagens betekende vanaf april 1914 de inzet met typewagens. Vanaf oktober 1914 werden ze ingezet met zowel
                    typewagens als boldakkers aan de haak, waarna de typewagens in 1916 verdwenen als bijwagen. Vanaf 1918 verzorgden
                    grootbordestramstellen de gehele dienst op lijn 4. De invoering van de EMW-dienst in oktober 1925 betekende dat deze
                    stellen, soms zelfs met 2 bijwagens, in de aanvullende diensten reden. Vanaf februari 1928 namen ze de basisdienst weer
                    over. Tussen januari en 3 april 1930 reden ze zelfs enkele aanvullende diensten met de reeks 901. In november 1930 ruilden
                    ze in de basisdienst de bijwagens reeks 701 in voor de nieuwe reeks 901. In januari 1931 verdwenen ze geheel van de lijn.
                    Tussen januari en september 1935 reden ze met de reeks 619 weer in de aanvullende diensten. Per 1 juli 1936 namen de
                    grootbordes-tramstellen weer de basisdienst over, om in de periode oktober 1939/februari 1940 te worden afgelost door de
                    nieuwe Utrechtenaren.
                    Na een korte oorlogsstop kwam de lijn op 01-03-1943 weer in dienst met grootbordes-tramstellen, die in oktober 1943
                    werden afgelost door Unions. Op 09-09-1948 kwam pas lijn 4 weer na de oorlog terug in dienst, waarbij de dienst werd
                    uitgevoerd door de reeks 236 met de kleine middeninstapbijwagens reeks 881 als bijwagen. Pas in november 1949 werden de
                    reeks 881 ingelost door de boldakkers. De stellen 236+716 bleven de basisdienst uitvoeren tot de lijn per 28-05-1953 met
                    losse drieassers ging rijden.
    - Lijn 5 (Weesperzijde - Oostzaanstraat v.v.(1930-1939); Amstelstation - Oostzaanstraat v.v.(1939-1944); Amstelstation
                    - Stationsplein v.v.(vanaf 1945):
                    Vanaf 26 januari 1938 reden grootbordeswagens los op lijn 5. Per 28 mei 1942 verdwenen ze hier weer, ten gunste van
                    tramstellen reeks 15+619. Vanaf juni 1942 tot februari 1943 reden grootbordessers met de reeks 619 aanvullende diensten.
                    Vanaf februari 1943 verzorgden die zelfs de basisdienst, om in juli 1943 met de bijwagens 716 ook in de aanvullende dienst te
                    verschijnen. De oorlogsopheffing op 09-10-1944 betekende het einde van de inzet.
                    Op 18 juni 1945 werd lijn 5 gereactiveerd. De combinatie 236+619 kwam vanaf november 1946 in de aanvullende diensten
                    terecht en ging vanaf juni 1947 zelfs de gehele dienst uitvoeren. In december 1947 verschoven ze weer naar de aanvullende
                    diensten. Begin september 1948 ruilden zij hun typebijwagens in voor de kleine middeninstappers reeks 881.
                    In de periode november 1949 tot februari 1950 reden ze afwisselend met de reeks 881 en 716 en vanaf februari 1950 werd
                    met de grote middeninstappers, reeks 931, in de aanvullende diensten gereden. Vanaf eind mei 1953 verdwenen de stellen
                    van lijn 5. Alleen vlak voor het einde van hun bestaan werd sporadisch weer een 1200 met boldakker op lijn 5 ingezet.
    - Lijn 6 (Station Willemspark - Station MP v.v.(1922-1929); Stadionplein - Station Muiderpoort v.v.(vanaf 1929):
                    Op de tweede lijn 6, die op 22 mei 1922 de dienst aanving, kwamen grootbordes-tramstellen te rijden. In december 1931
                    verdwenen ze hier. Per 4 januari 1937 keerden ze hier terug in de basisdienst, om in november 1937 naar de aanvullende
                    diensten te verschuiven en per 9 mei 1938 geheel weer te verdwijnen. Tussen 28-08-1939 en 27-08-1940 reden ze weer
                    aanvullende diensten en vanaf 9 januari 1941 tot de tijdelijke oorlogsstop op 28-01-1942 wederom.
                    Na de oorlog keerde de lijn alleen als stadionextra-lijn terug op 7 april 1947. Tot de opheffing op 4 mei 1958 reden ze dan
                    regelmatig als stadionextra op deze lijn, waarbij de reeks 236-300 dan afwisselend met de reeks 716(t/m 1958),
                    881(in 1949) en 931(in 1950 en 1952/53) werd ingezet.
    - Lijn 7 (Hoofdweg - Plantage Parklaan v.v.(1931-1932); Mercatorplein - Plantage Parklaan v.v.(1932-1961); Mercatorplein
                    - Amstelstation v.v.(vanaf 1961)):
                    In december 1931 kwamen grootbordes-tramstellen op lijn 7 in de basisdienst terecht en reden daar tot de oorlogsopheffing op
                    09-10-1944. Op 18-06-1945 kwam lijn 7 terug in dienst, waarbij de setjes 236+716 in de basisdienst terecht kwamen.
                    Vanaf december 1945 tot maart 1946 reden alleen de hoge AEG-ers op lijn 7, maar vanaf maart 1946 keerden ze weer terug
                    op lijn 7, waarbij zij afwisselend basisdiensten en aanvullende diensten verrichtten. In juli 1946 was het hier weer voorbij met
                    de inzet van de lage AEG-ers. Vanaf maart 1947 keerden ze weer op lijn 7 terug en reden nu tot mei 1947 op lijn 7.
                    Vervolgens was er eind augustus/begin september 1948 weer een kortstondig optreden van de reeks 236 op lijn 7.
                    Vanaf november 1951 tot augustus 1952 waren de stellen 236+716 wederom op lijn 7 aan te treffen. Vervolgens werden ze in
                    de winterdienst 1953/54 regelmatig ingezet. Daarna werden ze alleen als vervangend materieel bij tijd en wijle wel en niet
                    ingezet op lijn 7. Vanaf januari 1957 verzorgden ze weer de basisdienst op lijn 7 en bleven de lijn trouw tot hun
                    buitendienststelling in het eerste kwartaal van 1960.
    - Lijn 8 (Daniël Willinkplein(= het latere "Victorieplein)- Stationsplein v.v.(tot 1936); Westerscheldeplein(= het latere "Europaplein")
                     - Stationsplein v.v.(vanaf 1936):
                    Vanaf 19 april 1931 reden grootbordes-tramstellen in de basisdienst. Per 23-09-1935 reden de motorwagens nog uitsluitend
                    los in de dienst. Vanaf 7 december 1936 werden dit weer grootbordes-tramstellen, om vervolgens tussen 23 februari en
                    16 maart 1941 tijdelijk weer even los te rijden. Vanaf 30 januari 1942 verschoven ze naar de aanvullende diensten en op
                    9 juli 1942 werd de lijn opgeheven.
    - Lijn 9 (Linneausstraat - Stationsplein v.v.(t/m 1931); Molukkenstraat - Stationsplein v.v.(1932-1940); Middenweg -
                    Stationsplein v.v.(vanaf 1940):
                    Grootbordes-tramstellen waren op lijn 9 aan te treffen tussen januari 1922 en 16-02-1928, alsmede tussen januari 1931 en
                    19 april 1931 én vanaf december 1931 tot de oorlogs-stillegging op 09-10-1944. Op 18-06-1945 kwam lijn 9 na de oorlog
                    weer terug in dienst, waarbij de grootbordestramstellen 236+716 de basisdienst gingen uitvoeren. Tussen november 1947 en
                    januari 1948 reden tijdelijk 321-ers als trekkracht, waarna de reeks 236 de dienst weer overnam. De komst van de drieassige
                    stellen verdreef de tweeassige stellen medio 1949 langzamerhand, waarbij vanaf november 1949 de lage AEG-ers geheel
                    van lijn 9 verdwenen. In de Stadion-extra diensten werden ze in 1950 nog ingezet, maar nadien ook vrijwel niet meer.
    - Lijn 10 (Zoutkeetsgracht - Station M.P. v.v.(tot 1940); Zoutkeetsgracht - Molukkenstraat v.v.(1940-1942); van Hallstraat
                    - Molukkenstraat v.v.(vanaf 1942):
                    Vanaf 1914 waren grootbordes-tramstellen op lijn 10 een vaste verschijning(, waarbij t/m 1923 zelfs regelmatig met 2
                    bijwagens de dienst werd uitgevoerd). Tussen juli 1929 en 9 januari 1930 werden zelfs enkel aanvullende diensten met de
                    nieuwe bijwagens reeks 901 uitgevoerd. Pas in maart 1942 verschoven de tramstellen naar de aanvullende diensten, om in
                    mei 1942 geheel van lijn 10 te verdwijnen. Tussen mei 1944 en de stillegging op 09-10-1944 reden ze wederom met de
                    boldakkers in de aanvullende diensten. Lijn 10 kwam op 18-06-1945 weer in dienst en in september/oktober 1945 reden ook
                    stellen 236+716 op lijn 10 in de basisdienst. Ook in het eerste kwartaal van 1946 waren deze stellen hier weer even aan te
                    treffen, waarna ze in april/mei 1946 nog af en toe in de aanvullende diensten reden. Sindsdien reden ze slechts
                    sporadisch(meestal als vervangers van de reeks 321-390) op lijn 10 een dienst. Vanaf november 1947 kwamen de sets
                    236+716 weer op lijn 10 in de basisdienst terecht en bleven daar tot in het najaar van 1948 rondrijden.
    - Lijn 11 (Insulindeweg - Stationsplein v.v.):
                    Per 14 juli 1940 kwamen grootbordes-tramstellen op lijn 11 terecht en reden daar tot de oorlogsstop op 09-10-1944.
                    Na de oorlog kwam de lijn pas op 20-12-1948 weer in dienst en werd uitsluitend met losse motorwagens bediend. In eerste
                    instantie reden hier de Siemens Schuckerts(reeks 321-355), maar vanaf september 1949 namen de lage AEG-ers, reeks 236
                    de dienst over en bleven de lijn vrijwel continu trouw tot de lijn op 26-05-1955 werd opgeheven.
    - Lijn 12 (Oostzaanstraat - Stationsplein v.v.):
                    De vierde lijn 12, die op 18 juni 1945 van start ging, kende vanaf aanvang tot de opheffing op 20-01-1955 inzet van grootbordes-
                    motorwagens. Tot september 1946 reden uitsluitend bijwagens 619 aan de haak en sindsdien namen boldakkers het
                    langzaam over, om vanaf september 1947 hier de alleenheerschappij te hebben. De motorwagens waren van de reeks 321,
                    die af en toe werden afgewisseld met de reeks 236.
    - Lijn 13 (Slotermeer - CS v.v.):
                    Vanaf 1928 kwamen de grootbordes-tramstellen ook op lijn 13 te rijden en bleven daar tot de oorlogsstop op 09-10-1944.
                    Na de oorlog, de lijn startte op 18-06-1945, werden overwegend de 236-ers met boldakker-bijwagens hier ingezet.
                    Pas eind 1958 verdwenen ze van lijn 13, om vervolgens tot hun definitieve afvoer in het begin van 1960 nog regelmatig in de
                    aanvullende diensten van lijn 13 in te vallen.
    - Lijn 13S (Mercatorplein - CS vv):
                    Vanaf de instelling van deze supplementslijn op 08-12-1927 werd de dienst onder andere door grootbordes-tramstellen
                    onderhouden. Al in 1928 verdwenen ze van deze lijn en kwamen tot de opheffing op 12-02-1931 hier niet meer terug.
    - Lijn 14 (van Hallstraat - Javaplein v.v.(tot 1928); van Hallstraat - Molukkkenstraat v.v.(1928-1931); van Hallstraat
                    - Linneausstraat v.v.(1932-1940); van Hallstraat - van Swindenstraat v.v.(vanaf 1940):
                    In 1918 verschenen grootbordessers op lijn 14, in eerste instantie met boldakkers en in de aanvullende dienst ook met de
                    reeks 619, maar de laatste combinatie verdween in 1919 van de lijn. In 1921 reden ze tijdelijk met grote voormalige
                    paardentram-aanhangers reeks 501 in de aanvullende diensten.
                    In oktober 1930 verschoven de grootbordes-tramstellen naar de aanvullende diensten. Vanaf januari 1931 reden ze die
                    diensten deels met de nieuwe bijwagens reeks 901. Vanaf december 1931 verzorgden de grootbordes-tramstellen weer de
                    gehele dienst op lijn 14. Tussen juni 1932 en september 1933 verschoven ze weer tijdelijk naar de aanvullende diensten en
                    reden ze de basisdienst met bijwagens reeks 619. Per 14 juli 1940 verdwenen ze van de lijn.
                    Vanaf 9 september 1940 tot de opheffing op 23 januari 1942 reden grootbordesmotorwagens los op lijn 14.
    - Lijn 15 (Station Willemspark - Molukkenstraat v.v.):
                    Vanaf 5 januari 1928 reden grootbordes-tramstellen in de aanvullende diensten tot 28 februari 1929.
    - Lijn 16 (Cornelis Krusemanstraat - Stationsplein v.v.(tot 1923); Station Willemspark(per 31-10-1938 Haarlemmermeerstation) -
                    Stationsplein v.v.(vanaf 1923):
                    In februari 1923 maakten grootbordes-tramstellen hun opwachting op lijn 16 en reden daar tot de instroom van de blauwe
                    wagens in juni 1929. Tussen januari 1932 en februari 1934 waren de grootbordes-motorwagens in de aanvullende diensten
                    aan te treffen met de reeks 701 en 901 aan de haak. Ook tussen februari en april 1942 reden grootbordes-tramstellen weer
                    tijdelijk in de aanvullende diensten.
                    Na de oorlog werd de lijn op 18-06-1945 weer terug in dienst genomen, waarbij vanaf september 1945 ook stellen 236+716
                    in de aanvullende diensten terecht kwamen, die tot maart 1946 hier bleven rijden. Hierna reden de grootbordes-stellen
                    alleen nog als vervanging op lijn 16 en verder werden ze in de extra diensten tijdens stadionactiviteiten natuurlijk nog wel
                    tot in 1955 regelmatig(veelal met grootbordesbijwagens reeks 716) ingezet.
     - Lijn 17 (Surinameplein - Stationsplein v.v.):
                    Vanaf augustus 1919 tot oktober 1920 reden grootbordes-motorwagens met 2 bijwagens(een 701-er én een 619-er) aan de
                    haak op lijn 17, waarna deze 619-er werd ingeruild voor een 501-er. Per 8 januari 1922 verdwenen ze van de lijn.
                    Tussen 2 september 1935 en 9 september 1940 reden losse grootbordes-motorwagens de dienst. In juli 1942 kwamen
                    grootbordes-tramstellen in de basisdienst terecht, om na 3 maanden alweer naar de aanvullende diensten te verschuiven.
                    In maart 1943 was het weer geheel gedaan. Vanaf juli 1943 tot de oorlogsstop op 09-10-1944 waren de stellen wederom in
                    de aanvullende diensten te vinden.
                    Na de oorlog werd de lijn pas op 23-01-1947 herindienst gesteld en gingen grootbordes-tramstellen de dienst uitvoeren tot
                    aan de zomer van 1947. Toen namen de hoge AEG-ers de dienst van de lage AEG-ers over, waarna de 236-ers af en toe
                    bijsprongen op de lijn als vervanging van de 356-ers. Vanaf de zomer van 1949 waren ze weer in de basisdiensten aan te
                    treffen om hier in januari 1950 wederom te verdwijnen. Hierna werden af en toe gastoptredens op deze lijn verzorgd.
                    Vanaf de zomer van 1953 werden in principe geen 236-ers meer op lijn 17 ingezet.
    - Lijn 19 (Station Willemspark - Station M.P. v.v.(2e lijn 1918-1922); Mercatorplein - Stationsplein v.v.(4e lijn in 1931):
                    Op de tweede lijn 19 begon op 15 mei 1918 de dienst met losse grootbordessers. Per 27 juni 1918 werden ze vervangen door
                    Unions met bijwagens.
                    In april 1919 kwamen hier nu grootbordes-tramstellen te rijden en bleven hier tot de opheffing op 22 mei 1922.
                    Op de vierde lijn 19, die vanaf 12 februari 1931 tot 1 januari 1932 reed, werden eveneens grootbordes-tramstellen ingezet.
    - Lijn 23 (Stadionplein - Zoutkeetsgracht v.v.(1931-1957); Stadionplein - Frederik Hendrikplantsoen v.v.(1957-1958):
                    Op lijn 23 verschenen in maart 1931 grootbordes-tramstellen in de dienst, om in december 1931 hier weer te verdwijnen.
                    Van 26 mei 1942 tot juli 1942 reden ze hier wederom en vanaf september 1943 tot de oorlogsstop op 09-10-1944 wederom,
                    echter nu in de aanvullende diensten. Na de oorlog keerde de lijn op 7 april 1947 terug, echter nu uitsluitend bij activiteiten in
                    het Olympisch Stadion. Als voetbalextra's werd divers materieel ingezet, waarbij 236-ers werden ingezet met
                    boldakkers(1947/1958), met de reeks 619(1948) én met de reeks 881(1947, 1952/1954).
                    De lijn werd opgeheven op 4 mei 1958, waarmee de inzet hier eindigde.
    - Lijn 24 (Olympiaweg - Stationsplein v.v.):
                    Op 17 oktober 1929 ging de lijn van start en reed in eerste instantie met losse grootbordes-motorwagens. Vanaf 10 juni 1930
                    kregen ze een boldakker aangehaakt. De ombouw van de blauwe bijwagens tot motorwagens betekende tussen
                    november 1936 en februari 1937 de geleidelijke vervanging van de stellen door blauwe wagens. Van december 1945 tot
                    april 1946 reden 236-ers regelmatig in de aanvullende dienst met boldakkers aan de haak.
                    In december 1948 kwam hieraan een eind, hoewel de laatste tijd deze diensten al meestal met een 236-er werden gereden.
                    Vanaf 7 april 1947 tot eind 1951 waren de 236-ers af en toe met boldakkers aan te treffen in de extra diensten tijdens
                    voetbalwedstrijden in het Olympisch Stadion.
    - Lijn 24R (Olympiaweg - Rembrandtplein v.v.):
                    Op 20-12-1932 kwam deze versterkingslijn in dienst. In eerste instantie reden hierop grootbordes-tramstellen, maar reeds
                    op 9 februari 1933 werden dit losse grootbordes-motorwagens. In 1937 verdwenen ze hier geheel. Tussen december 1939 en
                    februari 1940, tussen mei en juli 1940, alsmede tussen november 1940 en januari 1941 reden hier weer losse
                    grootbordessers. De lijn werd met de oorlogsstop op 09-10-1944 opgeheven.
    - Lijn 25 (Amstellaan - Stationsplein v.v.(1930-1939); Amstelstation - Stationsplein v.v.(1939-1944); Rivierenlaan(later
                    President Kennedylaan) - Stationsplein v.v.(vanaf 1945):
                    Op 3 april 1930 werd lijn 25 ingesteld, waarbij grootbordes-motorwagens gingen rijden met boldakkers in de basisdienst en
                    de reeks 901 in de aanvullende diensten. In juli 1930 namen de blauwe stellen het over. In de aanvullende diensten waren de
                    motorwagens te vinden vanaf november 1930 met bijwagens reeks 701 en 931, vanaf 19-02-1931 alleen met de reeks 931,
                    vanaf juli 1931 weer met beide bijwagentypen, vanaf 01-01-1932 weer alleen met de 931-ers, vanaf 20 december 1932
                    wederom met beide typen en vanaf medio 1933 nog uitsluitend met boldakkers. In juli 1937 verdwenen ze geheel van lijn 25.
                    Tussen september 1943 en de oorlogsstop op 09-10-1944 waren de grootbordes-tramstellen weer in de aanvullende
                    diensten te vinden.
                    Op 18-06-1945 werd lijn 25 na de oorlog gereactiveerd, waarbij al vanaf augustus 1945 grootbordesstellen 236+716 in de
                    aanvullende diensten terecht kwamen. Pas in juni 1946 verdwenen ze van lijn 25. In de winter 1947/48 werden ze af en toe
                    als vervangend materieel nogmaals ingezet.
    - Lijn 25R (Amstellaan - Rembrandtplein v.v.(1932-1939); Lekstraat - Rembrandtplein v.v.(vanaf 1939)):
                    Op 20-12-1932 kwam deze versterkingslijn in dienst. In eerste instantie reden hierop ook enkele grootbordessers, zowel met
                    de reeks 701 als 931 aan de haak, maar reeds op 9 februari 1933 werden dit onder andere losse grootbordes-motorwagens.
                    In 1934 verdwenen ze hier geheel. Tussen april 1940 en januari 1941, tussen maart en september 1941 en vanaf
                    april 1942(alhoewel de lijn sindsdien 3 keer tijdelijk was stilgelegd) reden hier weer losse grootbordessers.
                    De lijn werd met de oorlogsstop op 09-10-1944 opgeheven.
    - Lijn 26 (van Swindenstraat - Stationsplein v.v.):
                    Op deze op 03-12-1945 ingestelde lijn kwamen vanaf januari 1948 losse motorwagens uit de deelserie 321-355 te rijden en
                    deden daar dienst tot de ophef op 20-12-1948. Vanaf de winter 1946/47 tot het najaar van 1947 werden echter ook
                    regelmatig losse 236-ers ingezet.
Op de lijnen 1, 2, 13E, 18, 20, 21 en 22 vond in de regel geen inzet van de lage AEG-ers plaats, maar in de praktijk kan dit uitzonderlijk wel eens plaatsgevonden hebben. De inzet in de basisdienst betekende overwegend dat het materieel van aanvang dienst tot einde dienst was aan te treffen, terwijl de aanvullende diensten met name spitsversterking betrof en/of enkele dagdiensten. Buiten deze reguliere diensten werd het tweeassig materieel nog regelmatig op de diverse lijnen ingezet als extra's, waarbij dan ook op lijnen werd gereden, waar de inzet (tijdelijk) niet gebruikelijk was.

                    Het verdere verloop bij de Museumvloot en Werkwagenvloot vanaf 1967:

Op 16-11-1967 vertrok de aan de Tramweg-Stichting geschonken 1236 naar het NS-spoorwegemplacement in Bovenkarspel. In de week van 18 t/m 23-08-1969 verhuisde de gehele TS-collectie, inclusief de 1236, van Bovenkarspel naar het NS-emplacement in Hoorn.

Op 27-07-1971 kwam de gerestaureerde 1236 als 236 terugvernummerd terug naar Amsterdam. Op 11-08-1971 ging hij naar de CW en kreeg daar de truck van pekelwagen P1(ex-341) en een andere schakelkast, waarna hij op 19-08-1971 een proefrit maakte.
Op 31-08-1971 maakte hij wederom een proefrit, nu met de 748 aan de haak.

Op 11-09-1971 vond in het kader van het 40-jarig bestaan van de NVBS(Nederlandse Vereniging van Belangstellenden in het Spoor- en Tramwegwezen) een optocht door Amsterdam plaats met Amsterdams materieel. De deelnemers waren resp.: werkwagen 869(ingetuigd als lijn 40 richting NVBS), enkelgelede 570(als lijn 2), drieassig tramstel 898+996(lijn 3), dubbelgelede 551(lijn 4), drieassig stel 943+961(lijn 5), tweeassig stel 464+721(lijn 6), de gele dubbelgelede 721(lijn 7), tweeassig stel 236+748(lijn 8), de enkelgelede 587(lijn 10), tweeassig stel 873+757(lijn 11), dubbelgelede 653(lijn 13), drieassig stel 891+951(lijn 16) en de gele dubbelgelede 724(lijn 17). Gereden werd vanuit de remise Lekstraat naar het Centraal Station via de route van lijn 25 en daarna via de routes van resp. de lijnen 1, 24, 3 en 7 naar het Amstelstation. Tijdens het uitrukken naar het Stationsplein botste door een remweigering op de Churchilllaan bij de Scheldestraat de 236 tegen zijn voorganger 721, waarbij de 721 flinke schade opliep en het voorbalkon van de 236 vrij ernstig werd beschadigd. De wagens werden in de optocht vervangen door de 619(lijn 7) en de 641(lijn 9). De 236 ging op 08-01-1973 voor herstel naar de CW. Op 20-03-1974 was de reparatie van de voorkant voltooid, waarna de 236 op eigen kracht naar de remise Lekstraat ging voor afwerking, waarbij hij de aangebrachte grote cijfers weer verloor. Op 25-11-1974 ging hij weer naar de CW voor het afschilderen en monteren van railremmen, waarbij tevens de truck met de P1 werd teruggewisseld.
In februari 1975 kwam hij gereed en op 16-02-1975 maakte hij zijn eerste proefrit.

In 1975 ging de wagen naar de EMA-lijn achter het Haarlemmermeerstation, om vanaf de opening op 20-09-1975 museumritten te verzorgen op de museumlijn tot het Jollenpad en later na de vele verlengingen tot aan Amstelveen.

Sinds 1987 werd de 236 ook weer regelmatig voor ritten in de stad ingezet, waartoe hij in september 1989 VeTag-apparatuur kreeg ingebouwd.

Vanaf 1989 werd de wagen in principe nog uitsluitend in de stad ingezet op het stadsnet door de nieuwe stadse museumorganisatie AOM, waarbij de wagen af en toe gastoptredens verzorgde op de Museumtramlijn naar Amstelveen.

In het begin van de 21-ste eeuw raakte de AOM in diskrediet met de gemeente en het GVB, hetgeen uiteindelijk leidde tot de ontruiming van de remiselocatie Tollensstraat/Bellamyplein, die sinds eind 20-ste eeuw als locatie in gebruik had. De 236 werd uiteindelijk op - -2005 per trailer overgebracht naar een loods aan de TT Melissaweg, op het voormalige NDSM-terrein, in Amsterdam-Noord en daar door de gemeente geconfisceerd opgeslagen.

In 2010 werd de AOM uiteindelijk failliet verklaard, waarna alle trams door een executeur ter veiling werden gebracht. De Tramweg-Stichting kocht tezamen met de Vereniging RETM van de Museumtramlijn Amsterdam en een opgericht Genootschap Amsterdamsche Tram, waarin zo'n 70 geldschieters waren verenigd, de gehele voorraad op van de executeur, waarna de wagens voorlopig in een trust, beheerd door de TS, werden geplaatst. Een deel van de wagens ging naar de Museumtramlijn en een deel werd opgeslagen in een caravanopslag in Wervershoof. Wagen 236 behoorde tot de laatste groep en ging voorlopig in opslag in Wervershoof en kwam daar op - -2011 terecht in afwachting van toekomstig herstel. Reden om deze unieke wagen daar te stallen was het feit dat de wagen een hardnekkige technische storing had en er voorlopig geen tijd en ruimte was om dit te repareren.

In de onderstaande lijst is bij de buiten dienststelling gebruik gemaakt van netlijsten, die door hobbyisten destijds regelmatig werden gemaakt en daarbij als richtlijn gebruikt zijn. Het kan echter zijn dat een enkele wagen na die aangegeven richtdatum(veelal gespecificeerd als maand+jaartal) toch nog een enkele keer gereden heeft. Bij de melding van een reeële datum is deze wel de laatste inzet.!

  DOOR DE DUITSE BEZETTINGSMACHT  Uit Duitsland         Nieuw Laatste inzet
Wagennr.   Aflevering    In Dienst Op Lijn    Gevorderd op   Gevorderd naar  Gerepatrieerd Herindienst op Vernummerd op Wagennummer Buiten Dienst     op lijn    Afvoer op Afvoer naar
    236       -06-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---         -11-1956         1236       -02-1960       7                          16-11-1967 Tramweg-Stichting(tbv. museale doeleinden)
    237       -06-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --  16-04-1954     13                               -09-1954 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    238       -06-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---         -11-1956         1238  18-03-1960       7                          11-12-1959 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    239       -06-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -02-1954                                      -06-1955 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    240       -06-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -05-1954                                      -05-1955 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    241       -06-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -10-1953                                      -06-1955 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    242       -06-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -01-1950                                      -09-1954 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    243       -06-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -06-1954                                      -05-1955 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    244       -06-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -06-1953                                      -05-1955 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    245       -06-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---         -11-1956         1245  10-02-1960       7                               -04-1960 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    246       -07-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---         -11-1956         1246  02-01-1958     13          28 t/m 30-09-1959 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    247       -07-1913       -     -1913               27-12-1944        Düsseldorf      19-12-1946        -05-1947           ---            --       -06-1954                                      -05-1955 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    248       -07-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---         -11-1956         1248       -     -1959                                      -05-1960 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    249       -07-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -06-1950                                      -06-1955 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    250       -07-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---         -11-1956         1250       -     -1959                                      -04-1960 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    251       -07-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---         -11-1956         1251       -     -1959                                      -03-1960 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    252       -07-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---         -11-1956         1252       -02-1960       7                               -04-1960 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    253       -07-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -06-1954                                      -05-1955 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    254       -07-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --  30-01-1954   pottram                               -09-1954 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    255       -07-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -08-1950                                      -09-1954 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    256  07-08-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -05-1953                                      -09-1954 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    257       -08-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -12-1949                                      -09-1954 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    258       -08-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -02-1951                                      -05-1955 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    259       -08-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -05-1954                                      -05-1955 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    260       -08-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -04-1954                                      -05-1955 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    261       -08-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -01-1950                                      -09-1954 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    262       -08-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -05-1954                                      -09-1954 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    263       -08-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---         -11-1956         1263       -02-1960       7                               -05-1960 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    264       -06-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -09-1947                                      -09-1954 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    265       -08-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---         -11-1956         1265       -11-1959       7                               -03-1960 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    266       -09-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -06-1954                                 15-06-1955 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    267       -09-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -06-1954                                      -05-1955 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    268       -09-1913       -     -1913               27-12-1944        Düsseldorf      23-01-1947        -11-1947         -11-1956         1268       -     -1959                                      -04-1960 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    269       -09-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -06-1954                                      -06-1955 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    270       -09-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---         -11-1956         1270       -11-1959       7                               -03-1960 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    271       -06-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -06-1954                                      -05-1955 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    272       -06-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---         -11-1956         1272       -     -1959       7                          01-04-1960 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    273       -09-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---         -11-1956         1273       -02-1960       7                               -05-1960 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    274       -09-1913       -     -1913               24-01-1945  Frankfurt am Main      13-04-1946        -11-1946           ---            --       -06-1954                                      -05-1955 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    275       -09-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -06-1950                                      -09-1954 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    276  01-11-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---         -11-1956         1276       -11-1959     13                               -03-1960 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    277  01-11-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---         -11-1956         1277       -12-1959                                      -04-1960 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    278  01-11-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---         -11-1956         1278       -11-1959                                      -04-1960 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    279  01-11-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -05-1954                                      -09-1954 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    280  01-11-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -04-1954                                      -05-1955 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    281  01-11-1913       -     -1913               14-12-1944  Frankfurt am Main      22-05-1946        -02-1947         -11-1956         1281       -10-1959                                 01-04-1960 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    282  01-11-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -06-1954                                      -05-1955 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    283  01-11-1913       -     -1913               16-12-1944  Frankfurt am Main      10-06-1946        -01-1947           ---            --       -06-1954                                      -05-1955 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    284  01-11-1913       -     -1913               24-01-1945  Frankfurt am Main      09-07-1946        -06-1947           ---            --       -06-1954                                      -05-1955 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    285  01-11-1913       -     -1913               18-12-1944  Frankfurt am Main      10-06-1946        -04-1947           ---            --       -03-1954                                      -06-1955 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    286       -11-1913       -     -1913               09-02-1945  Frankfurt am Main      22-05-1946        -03-1947           ---            --       -06-1954                                      -06-1955 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    287       -11-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---         -11-1956         1287       -02-1960       7                               -05-1960 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    288       -11-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---         -11-1956         1288       -10-1959                                      -04-1960 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    289       -11-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---         -11-1956         1289       -12-1959       7                               -04-1960 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    290       -11-1913       -     -1913                     ---               --            ---          ---           ---            --       -03-1954                                      -09-1954 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    291       -12-1913       -     -1913               20-12-1944  Frankfurt am Main      22-05-1946        -01-1948           ---            --       -04-1954                                      -05-1955 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    292       -11-1913       -     -1913/1914                     ---               --            ---          ---         -11-1956         1292       -10-1959                                      -03-1960 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    293       -11-1913       -     -1913/1914                     ---               --            ---          ---           ---            --       -06-1954                                 15-06-1955 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    294       -11-1913       -     -1913/1914               13-12-1944        Düsseldorf      19-12-1946        -05-1947           ---            --       -12-1953                                      -05-1955 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    295       -11-1913       -     -1913/1914               23-12-1944        Düsseldorf      19-12-1946        -06-1947         -11-1956         1295       -11-1959       7                               -03-1960 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    296  30-12-1913       -     -1914               13-12-1944        Düsseldorf      23-01-1947          ---           ---            -- 23-01-1947"                                      -     -1947 "gesloopt in eigen beheer"
    297  30-12-1913       -     -1914               16-12-1944 Offenbach am Main      27-01-1947        -09-1947         -11-1956         1297       -10-1959                                      -03-1960 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    298  30-12-1913       -     -1914               22-12-1944 Offenbach am Main      27-01-1947        -01-1948         -11-1956         1298       -10-1959                                      -04-1960 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    299  30-12-1913       -     -1914                     ---               --            ---          ---           ---            --       -06-1952                                      -09-1954 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"
    300  30-12-1913       -     -1914                     ---               --            ---          ---           ---            --       -01-1950                                      -09-1954 "gesloopt op het remiseterrein Nieuwe Achtergracht"









                 






Traminfo.nl © 2003-2024 | Contact  | Colofon | Disclaimer | Links